Τι είναι η παχυσαρκία;

Ο όρος παχυσαρκία περιγράφει την υπερβολική αποθήκευση λίπους στο σώμα. Η αύξηση αυτή του λιπώδους ιστού, ερμηνεύεται είτε σαν μια αύξηση πάνω από το μέσο όρο ενός «φυσιολογικού» πληθυσμού, είτε σαν μία αύξηση πάνω από ένα θεωρητικά βέλτιστο ή ιδανικό επίπεδο σωματικού λίπους, για ένα δεδομένο ύψος.

Σήμερα η βαρεία νοσογόνος  παχυσαρκία αντιμετωπίζεται χειρουργικά, με πολύ καλά αποτελέσματα. Δηλαδή, μετά από τη κατάλληλη χειρουργική επέμβαση, ασθενείς χάνουν γρήγορα το υπερβάλλον βάρος τους και επιστρέφουν σταδιακά σε φυσιολογικά επίπεδα σωματικού βάρους (ιδανικό βάρος), σε διάστημα 6 – 12 μηνών, οι περισσότεροι από αυτούς.

Η παχυσαρκία θεωρείται σήμερα ως η πιο συχνή, χρόνια μεταβολική νόσος παγκοσμίως, της οποίας η διάδοση λαμβάνει πανδημικό χαρακτήρα. Μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής του ατόμου και να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, που οδηγούν σε πρόωρο θάνατο.

Τύποι και ορισμοί στην παχυσαρκία

Η νοσηρότητα στην παχυσαρκία είναι βέβαιο ότι συνδέεται πιο στενά με τη κατανομή του λίπους, παρά με το σωματικό βάρος ή το συνολικό ποσό του σωματικού λίπους. Υπάρχουν 2 βασικές μορφές τοπικής κατανομής του λίπους στους παχύσαρκους ασθενείς:

• Κεντρικός ή σωματικός ή σπλαγχνικός ή ανδροειδής τύπος
• Περιφερικός ή μηρογλουτιαίος ή γυναικοειδής τύπος

Οι επιπλοκές της παχυσαρκίας, σχετίζονται περισσότερο με το λίπος που εντοπίζεται στη κοιλιά και λιγότερο με το λίπος που εντοπίζεται στους μηρούς και γλουτούς.

Εξωγενής παχυσαρκία

Εξωγενής χαρακτηρίζεται η  παχυσαρκία που οφείλεται σε διαιτητικούς παράγοντες, (αύξηση προσλαμβανομένων θερμίδων και μείωση καταναλισκομένων) και περιβαλλοντολογικούς παράγοντες (καθιστικός τρόπος ζωής, κυρίως στις δυτικές χώρες και είναι επακόλουθο της εκρήξεως χρήσεως της τεχνολογίας).

Ενδογενής παχυσαρκία

Ενδογενής χαρακτηρίζεται η  παχυσαρκία όταν οφείλεται σε μεταβολικές και ενδοκρινολογικές διαταραχές και σε νοσήματα (υποθυρεοειδισμός, υποπαραθυρεοειδισμός, σύνδρομο Cushing κ.α.)

Ταξινόμηση βάρους

Ιδανικό ή επιθυμητό βάρος, ορίζεται το επίπεδο του σωματικού βάρους για δεδομένο ύψος που συνοδεύεται με τη μικρότερη θνητότητα.

Υπερβάλλον βάρος, ονομάζεται το πλεόνασμα του σωματικού βάρους σε σχέση με το ιδανικό βάρος. Μπορεί να εκφραστεί και σαν η εκατοστιαία αύξηση του βάρους, σε σχέση με το ιδανικό (παρόν βάρος – ιδανικό βάρος / ιδανικό βάρος x 100%).

Νοσογόνος παχυσαρκία

Νοσογόνο παχυσαρκία, έχουμε στις περιπτώσεις εκείνες, όπου το βάρος του ατόμου υπερβαίνει κατά 100% το ιδανικό του βάρος.

Οι οργανισμοί World Health Organization (WHO) το 1997 και National Institutes of Health (NIH) το 1998, υιοθέτησαν τον δείκτη μάζας σώματος BMI, που καθορίζει την κατηγορία της παχυσαρκίας συνεπώς και την βαρύτητα της και είναι το πηλίκο του βάρους σε κιλά, δια του ύψους σε μέτρα στο τετράγωνο.

ΔΣΜ (BMI – Body Mass Index) = Βάρος (kg) / Ύψος2 (m2)

Ο κίνδυνος της συνοδού νοσηρότητας και θνητότητας, που σχετίζεται με αυτές τις κατηγορίες, είναι αυξημένος για τους υπέρβαρους, υψηλός για τη κατηγορία Class I, πολύ υψηλός για τη κατηγορία Class II και εξαιρετικά υψηλός για τη κατηγορία Class III και όλες τις υπόλοιπες.

Ταξινόμηση της παχυσαρκίας
Ταξινόμηση Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας	Περιγραφή	Δείκτης Μάζας Σώματος	Κίνδυνος νοσηρότητας
Λιποβαρής	Αδύνατος	<18,5	Χαμηλός
Φυσιολογικού βάρους	Φυσιολογικός	18,5-24,9	Συνήθης
Υπέρβαρος	Υπέρβαρος	25-29,9	Μέτριος
Παχύσαρκος κατηγορίας I (Class I)	Παχύσαρκος	30-34,9	Αυξημένος
Παχύσαρκος κατηγορίας II (Class II)	Παχύσαρκος	35-39,9	Υψηλός
Παχύσαρκος κατηγορίας III (Class III)	Κλινικά σοβαρά παχύσαρκος	≥40	Πολύ υψηλός
Υπέρ-παχύσαρκοι ή super παχύσαρκοι		≥50

 Επιπλοκές στην παχυσαρκία

Η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά ασθενειών, που αφορούν όλα τα συστήματα του ανθρωπίνου σώματος. Έτσι δημιουργούνται προβλήματα από το:

• Αναπνευστικό σύστημα (διακοπές αναπνοής κατά τον ύπνο, βρογχικό άσθμα, δυσχέρεια αναπνοής)
• Καρδιαγγειακό σύστημα (υπέρταση, έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο), κιρσοί και άτονα έλκη στα κάτω άκρα
• Εκφυλίσεις μεγάλων αρθρώσεων (ισχία, γόνατα)
• Αύξηση χοληστερίνης, σακχάρου, χολολιθίαση, λιπώδη διήθηση ήπατος
• Γυναικολογικά προβλήματα (ανωμαλίες περιόδου, δυσκολία τεκνοποιήσεως, καλοήθεις και κακοήθεις παθήσεις μήτρας, ωοθηκών και μαστών)
• Αυξημένη συχνότητα σε καρκίνο (παχέος εντέρου, προστάτη)
• Αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών μετά από εγχειρήσεις (σκωληκοειδεκτομή, χολοκυστεκτομή κ.α.)
• Ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργούνται από την κοινωνική απόρριψη και απομόνωση
• Επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη (διαβήτης κυήσεως, προεκλαμψία, εκλαμψία, προβλήματα κατά την διάρκεια του τοκετού, κίνδυνος γενετικών ανωμαλιών)

Τύποι χειρουργικών επεμβάσεων για την αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας

Οι μέθοδοι χειρουργικής θεραπείας αποσκοπούν είτε στη μείωση της απορρόφησης της προσλαμβανόμενης τροφής (επεμβάσεις που προκαλούν δυσαπορρόφηση), είτε στη μείωση της πρόσληψης τροφής (περιοριστικού τύπου επεμβάσεις).

Επιτυχημένη  θεωρείται η επέμβαση όταν η απώλεια σωματικού βάρους είναι πάνω από 50% από το επιπλέον σωματικό βάρος, μέσα σε 3 χρόνια και η απώλεια αυτή να παραμένει σταθερή.

Οι ενδείξεις αφορούν ασθενείς με ΒΜΙ >40 ή >35 με συνύπαρξη σοβαρών συνοδών νόσων, όπως:

• Σακχαρώδης διαβήτης
• Αρτηριακή υπέρταση
• Καρδιοαναπνευστικά προβλήματα
• Σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο
• Αρθρίτιδα
• Υπερλιπιδαιμία

Επιπλέον κριτήρια επιλογής αποτελούν:

• H αποτυχία επανειλημμένων προσπαθειών θεραπείας με συντηρητικές μεθόδους
• H απουσία μεταβολικών ή ενδοκρινικών νοσημάτων
• Σοβαρής ψυχικής νόσου
• Ηπατικής κίρρωσης
• Σοβαρών παθήσεων από το πεπτικό σύστημα,
• Αποκλεισμός ασθενών με κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών

Η χειρουργική θεραπεία της παχυσαρκίας, πρέπει να προτείνεται μόνο σε ασθενείς που είναι πλήρως ενημερωμένοι και εμφανίζουν αποδεκτό χειρουργικό κίνδυνο. Η συγκατάθεση του ασθενούς, η πλήρη συμμόρφωσή του στις μετεγχειρητικές διαιτητικές οδηγίες, η δέσμευσή του για μακροχρόνια μετεγχειρητική παρακολούθηση, η κατανόηση και η βοήθεια του κοινωνικού περιβάλλοντος του ασθενούς για την ομαλή προσαρμογή του στις καινούργιες συνθήκες διαβίωσης, κρίνονται επίσης απαραίτητες.

Τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής αντιμετώπισης

Όλες οι επεμβάσεις που αντιμετωπίζουν την κλινικά σοβαρή παχυσαρκία, μπορούν να πραγματοποιηθούν σήμερα λαπαροσκοπικά, με όλα τα πλεονεκτήματα της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής, όπως η μείωση της ενδονοσοκομειακής νοσηλείας και η γρηγορότερη επάνοδος στην προεγχειρητική δραστηριότητα.

Επίσης μειώνονται οι διαπυήσεις τραυμάτων και οι μετεγχειρητικές κήλες, που αποτελούν συχνές επιπλοκές των ανοικτών επεμβάσεων. 

Τύποι επεμβάσεων για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας

Οι χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται στην θεραπεία της παχυσαρκίας χωρίζονται σε 3 κατηγορίες:

• Στην πρώτη ανήκουν αυτές που δημιουργούν δυσσαπορρόφηση συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών, μεταξύ των οποίων υδατάνθρακες και λίπη που έχουν μεγάλη θερμιδική αξία
• Στην δεύτερη ανήκουν αυτές που περιορίζουν την χωρητικότητα του στομάχου, έτσι ώστε να περιορίζεται σημαντικά η δυνατότητα λήψης μεγάλων ποσοτήτων τροφής
• Στην τρίτη αυτές, που συνδυάζουν και τις δύο

Δυσσαπορροφητικές επεμβάσεις

• Νηστιδο-ειλεϊκή αναστόμωση
• Χολοπαγκρεατική παράκαμψη

Περιοριστικού τύπου επεμβάσεις

• Γαστρική πτύχωση
• Γαστρικό banding
• Sleeve γαστρεκτομή (γαστρικό μανίκι)
• Γαστρικό pacing
• Γαστρικός δακτύλιος
• Γαστρικό μπαλόνι

Sleeve γαστρεκτομή

H sleeve γαστρεκτομή ή γαστρικό μανίκι εφαρμόζεται για να επιτευχθεί απώλεια βάρους και πρόκειται για μια επέμβαση που αντιμετωπίζει την παχυσαρκία. Κατά την λαπαροσκοπική αυτή επέμβαση, αφαιρείται ένα μεγάλο τμήμα του στομαχιού, χωρίς να διαταράσσεται ουσιαστικά η πέψη και η απορρόφηση των τροφών και των θρεπτικών συστατικών.

Συνδυασμός δυσαπορροφητικών και περιοριστικών επεμβάσεων

• Δωδεκαδακτυλικό Switch
• Γαστρική παράκαμψη
• Πεπτική προσαρμογή

Ποια είναι η καταλληλότερη μέθοδος;

Η επιλογή του κατάλληλου τύπου επέμβασης βασίζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενούς, αλλά και στην εμπειρία του χειρουργού, με τα αποτελέσματα της κάθε επέμβασης ξεχωριστά.

Είναι πολύ σημαντικό να τονισθεί τόσο στον ασθενή όσο και στους οικείους του, ότι η χειρουργική επέμβαση από μόνη της δεν εξασφαλίζει τη μακροχρόνια απώλεια βάρους (η μετεγχειρητική κατανάλωση αυξημένης ποσότητας υγρών υψηλής θερμιδικής αξίας, μπορεί να οδηγήσει σε επανάκτηση του απολεσθέντος βάρους).